Пирӗн ҫӗршыври чӑваш чӗлхи тӗпчевҫисем

Тихонов Алeксандр Николаeвич (20.11.1931-16.3.2003)

Чӗлхеҫӗ, филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ, профессор.

Пушкӑрт Республикин Авӑркас тӑрӑхне кӗрекен Поташевка Бишкаин поселокӗнче ҫуралнӑ, Челаткан ялӗнче ӳснӗ. Шкултан вӗренсе тухнӑ хыҫҫӑн Таджикистанра Такфон кишлакӗнчи тулли мар вӑтам шкулта икӗ ҫул вырӑс чӗлхине вӗрентсе пурӑннӑ. Каярах Самарканд патшалӑх университечӗн филологи факультетӗнче вӗреннӗ.
1956-­1968 ҫҫ. асӑннӑ аслӑ шкулта вӗрентӳҫӗре тӑрӑшнӑ. 1968-­1976 ҫҫ. хисепленекен Самарканд педагогика институчӗн проректорӗнче тата вырӑс чӗлхин кафедрин ертӳҫинче ӗҫленӗ. 1976 ҫ. тӗпчевҫе Ташкент университечӗн вырӑс чӗлхин кафедрин ертӳҫине суйланӑ, профессор ятне панӑ. 1978 ҫ. Раҫҫей халӑхӗсен чӗлхе институчӗн вырӑс чӗлхин уйрӑмӗн пуҫлӑхӗ пулса тӑнӑ.
«Глаголы с чистовидовыми приставками в современном русском языке» кандидат диссертацине 1963 ҫ. хӳтӗленӗ. 1974 ҫ. СССР Ӑслӑлӑх академийӗн Вырӑс чӗлхин институтӗнче «Формально­семантические отношения однокоренных слов в словообразовательном гнезде в современном русском языке» доктор диссертацине хӳтӗлеве тӑратнӑ.
Пӗтӗмӗшле илсен, тӗпчевҫӗ вырӑспа тӗрӗк чӗлхисене тӗпе хурса 400 яхӑн ӑслӑлӑх ӗҫӗ ҫырнӑ. Чӑваш чӗлхипе тӳрремӗнех ҫыхӑннӑ тӗпчевӗ ­ «Чӑваш чӗлхин тӳнтер словарӗ».
1998 ҫултанпа Мускаври патшалӑх лингвистика университечӗн Eвразипе Балти халӑхӗсен чӗлхипе культурин центрӗнче ӗҫленӗ.
Узбек ССРӗн (1981 ҫ.), Чӑваш Республикин (1990 ҫ.) тата Россия Федерацийӗн (1997 ҫ.) ӑслӑлӑх тава тивӗҫлӗ ӗҫлевҫи.


Уйрӑм кӑларӑмӗсем
  • Чӑваш чӗлхин тӳнтер словарӗӗОбратный словарь чувашского языка / Л.П. Сергеев, А.Н. Тихонов, Т.Н. Сергеева, Р.К. Кунгуров. Шупашкар: Чӑваш кӗнеке изд­ви, 1985. 156 с.
Статйисeм
  • К вопросу о видовых значениях прошедшего категорического в тюркских языках // Вопросы чувашской литературы и языка / НИИ при Совете Минстров Чуваш. АССР. Чебоксары, 1966. Вып. 32. С. 104–112.
  • К вопросу о придаточных предложениях в тюркских языках // Филологический сборник: Учен. зап. / НИИ при Совете Министров Чуваш. АССР. Чебоксары, 1965. С. 110–120.
Пурнӑҫӗпе ӗҫӗ-­хӗлӗ
  • Eгоров Н. Ҫӗнӗ йышши словарь // Коммунизм ялавӗ. 1985. 21 нояб. Рец.: Чӑваш чӗлхин тӳнтер словарӗ = Обратный словарь чувашского языка / Л.П. Сергеев, А.Н. Тихонов, Т.Н. Сергеева, Р.К. Кунгуров. Шупашкар: Чӑваш кӗнеке изд­ви, 1985. 156 с.
  • Петров Н.П. Вырӑс чӗлхин паллӑ тӗпчевҫи / Н.П. Петров // Тӑван Атӑл. 1981. № 8. С. 72–73: фот.
  • Тихонов А.Н. // Русский язык в школе. 1991. № 6. С. 97–98.
  • Тихонов А.Н. // Кто есть кто в современной русистике. М.; Хельсинки, 1994.

каялла